Stel je voor dat je een hartslagmeter draagt en een pistool op je hoofd gericht krijgt. De brute misdadiger die het pistool op je hoofd gericht houdt vertelt je dat hij de trekker overhaalt als je hartslag boven de 100 slagen per minuut komt. Wat denk je dat er gebeurt met je hartslag? Juist: die schiet snel omhoog. Stress zorgt direct voor veranderingen in ons lichaam. Vaak is dat heel handig, maar soms ook niet.
Stressreacties
Er zijn verschillende vormen van stress en dus ook verschillende manieren waarop je lijf erop kan reageren. Acute stress herkent iedereen: je moet een presentatie geven, een belangrijke toets maken, je leidinggevende wil je spreken of de dokter zegt dat hij slecht nieuws heeft. Je lichaam reageert op die stress: je pupillen worden wijder, je krijgt kippenvel, je hartslag en bloeddruk gaan omhoog en je ademhaling versnelt. Dat komt door stress-stofjes die je lijf in een acute stress situatie gaan aanmaken: adrenaline en cortisol.
Gezonde stress
Adrenaline en cortisol zijn hele nuttige stofjes. Ze zorgen ervoor dat je in een acute stressvolle situatie snel kunt vechten of vluchten. Zo zorgen ze ervoor dat er een lading glucose in je bloed gekieperd wordt, zodat je extra veel energie beschikbaar hebt. Ook zorgen ze voor de afgifte van endorfine, waardoor je minder pijn voelt. Cortisol remt bovendien ontstekingen. Dat is heel handig als je achtervolgd wordt door een tijger, maar ook bij een presentatie of belangrijk gesprek kan het helpen: door de stofjes ben je extra alert en presteer je beter.
Chronische stress
Als je niet één keer veel stress hebt, maar juist heel lang en veel stress hebt, maakt het lichaam veel stress-stofjes aan. Op de lange termijn is dat niet goed voor je lichaam en gaat je lijf anders op die stofjes reageren. Heel globaal zijn er twee systemen in het lichaam die anders gaan reageren bij langdurige stress:
- De SAM-as (sympatho-adreno-medullaire-as) zorgt voor de afgifte van adrenaline en wordt heel actief. Daardoor gaan de hartslag en bloeddruk omhoog, verandert de ademhaling en gaat je bloedglucose omhoog
- De HPA-as (hypothalamic-pituitary-adrenal-axis) zorgt voor de afgifte van cortisol en wordt in eerste instantie ook heel actief. Maar omdat het lijf niet graag heel veel cortisol heeft, wordt het minder gevoelig voor cortisol. Daardoor valt de ontstekingsremmende werking van cortisol weg.
En helaas: dat is allemaal niet zo goed voor je lijf!
Van stress tot ziekte
Als het lichaam anders gaat reageren op stress-stofjes heeft dat allerlei gevolgen. Het wegvallen van de ontstekingsremmende werking van cortisol kan ervoor zorgen dat je immuunsysteem niet meer reageert zoals het moet reageren. Ook de fysieke gevolgen van de grote hoeveelheid adrenaline kan zorgen voor ongunstige veranderingen. Die dingen kunnen een rol spelen bij de ontwikkeling of het beloop van problemen zoals astma, hyperventilatie, hoge bloeddruk, hartziektes, hartinfarcten, migraine, diabetes, allergieën, kanker, artritis, AIDS, en meer.
Stress kan bijdragen aan de ontwikkeling van ziektes, maar de gevolgen van (chronische) stress kunnen per persoon stek verschillen. Elk lichaam reageert namelijk anders op stress. Ook genen, stressreacties van ouders en de soort stressvolle situatie hebben hier invloed op en kunnen ook beschermend werken.
Help! Ik heb stress!
Schiet je al in de stress van alle informatie in dit artikel? Wees gerust: stress hoort bij het leven. Het zorgt er zelfs voor dat je kunt leven. Het gaat in de praktijk niet altijd over de hoeveelheid stress die we ervaren, maar ook over de manier waarop we ermee omgaan. Zorgen voor een actieve omgang met problemen en het ervaren van een gevoel van controle kan daarbij helpen.
Luisteren en kijken
Hoe stress het lichaam kan beïnvloeden:
In het Engels is meer gedetailleerde informatie te beluisteren in een filmpje van TED-Ed: