Je hebt al weet ik veel hoeveel specialisten gezien en van alles geprobeerd, maar het is tevergeefs: je klachten gaan maar niet over. Je blijft pijn houden. Of je blijft vermoeid. Of je blijft je maar naar en vervelend voelen. Of je blijft maar flauwvallen en hartkloppingen hebben. Je voelt dat het mis gaat in je lijf en dat er écht iets niet oké is, maar de dokter zit met de handen in het haar: hij of zij weet het ook niet meer. Geen pil lijkt te helpen. Geen scan laat iets afwijkends zien. Je lijf lijkt gezond.
Het is niet 'psychisch'
Er wordt misschien tegen je gezegd dat het 'tussen de oren zit', dat het 'psychisch' is of dat je 'ermee moet leren leven'. Er wordt je gevraagd of je het ziet zitten om naar een psycholoog te gaan. Jij boos, verdrietig, teleurgesteld en in paniek: je hebt geen psychisch probleem. Je hebt gewoon pijn. En het gaat maar niet over. Je hoeft geen gegraaf in je hoofd naar de trauma's van vroeger. Je bent niet depressief. En al helemaal niet gek. Je wil die klachten helemaal niet 'accepteren'. Jij hoort niet bij een psycholoog, maar bij een arts die je wél kan helpen.
En groot gelijk heb je
De klachten zijn immers serieus. Je voelt ze echt. Ze zijn ook echt. Misschien was je echt heel ziek, maar gaat de vermoeidheid maar niet over. Misschien had je echt een groot letsel, maar gaat de pijn niet weg. Misschien heb je zelf een idee over de oorzaak en misschien ook helemaal niet. Feit is dat je lichamelijke klachten er nu zijn en dat ze niet meer weg gaan, wat je ook probeert, en dat je ze niet wil 'accepteren'. Waarom zou je dan naar een psycholoog gaan?
Van oorzaak naar gevolg
Soms is de oorzaak van de klachten niet belangrijk bij het behandelen ervan. Het gevolgenmodel gaat ervan uit dat klachten niet over gaan omdat de klachten gevolgen hebben die de klachten in stand houden of het verloop ervan negatief beïnvloeden. Die gevolgen kunnen emotioneel zijn, maar ook gedragsmatig, lichamelijk of sociaal.
Tabel: Voorbeelden van mogelijke gevolgen van een lichamelijke klacht
Door stil te staan bij de gevolgen van je klacht en de belangrijkste gevolgen eruit te selecteren, kun je een vicieuze cirkel maken die beschrijft waarom jouw lichamelijke klachten niet over gaan. Dit geeft inzicht in de klacht waar je mee zit. Het gevolgenmodel is vooral effectief als je door je klachten te maken hebt met allerlei beperkingen en als het veel met je doet.
Figuur: Voorbeeld van een vicieuze cirkel bij het gevolgenmodel.
Wat als er wél een lichamelijke oorzaak is?
Voor het gebruiken van het gevolgenmodel maakt het niet uit of de dokter een oorzaak heeft gevonden voor je klacht of niet. Het gevolgenmodel wordt ook gebruikt bij het herstel van lichamelijke ziektes zoals astma, kanker, reuma of multiple sclerose (MS). Ook bij deze aandoeningen kan het zo zijn dat de ziekte gevolgen heeft die ervoor zorgen dat her herstel achterblijft na een periode waarin de ziekte actief was. Het gevolgenmodel kan dan helpen om de omstandigheden wat te veranderen, zodat je lijf wél kan herstellen. Er wordt bij gebruik van het gevolgenmodel geen aandacht besteed aan het onderzoeken van de oorzaak van klachten, omdat dat vaak al eerder aan de orde is geweest, zonder effectieve behandelopties.
Hoe helpt het gevolgenmodel bij herstel?
Als aanhoudende klachten niet over gaan, zijn het soms dus de gevolgen die de klachten in stand houden. Als je inzicht hebt in die gevolgen kun je samen met een (medisch) psycholoog zoeken naar oplossingen die kunnen helpen om de omstandigheden te verbeteren zodat je lijf wél kan herstellen. Op die manier kan de cirkel doorbroken worden en kunnen je klachten verminderen of verdwijnen. Het verbeteren van de omstandigheden voor herstel kan op allerlei manieren: in sommige gevallen helpt een psychologische behandeling zoals Cognitieve Gedragstherapie (CGT) of Eye Movement Desesnitisation and Reprocessing (EMDR), maar soms hebben kleine veranderingen in gedrag, (ont)spanning, of inzicht in de klachten al een groot effect bij het verminderen of verlichten van de klachten.
Dat maakt je niet gek, en je klachten niet 'psychisch'.
Meer lezen?
