Een kokhalsreflex is een hele normale, gezonde reflex die ons beschermt tegen ongewenste objecten of stoffen in onze buik of luchtpijp. We moeten natuurlijk niet hebben dat onze luchtpijp ineens dicht zit, of dat we iets wat ontzettend vies of giftig is in onze maag krijgen. Het lichaam wil die voorwerpen of stofjes graag uit je maag, slokdarm of mond hebben en gaat dan kokhalzen en/of braken. Heel handig, tenzij de kokhalsreflex wat te sterk afgesteld is. Dat kan bijvoorbeeld zo zijn als je veel last krijgt van kokhalzen bij het zien of ruiken van dingen die je vies vindt of bij alledaagse voorwerpen in de mond (bestek, eten, een tandenborstel of bij de tandarts). Dit noemen we hyperreflex kokhalzen.
De impact ervan
De situaties waarin mensen last hebben van een hyperreflex kokhalzen lopen erg uiteen. Sommige mensen hebben er alleen last van bij de tandarts, terwijl anderen nauwelijks bestek in hun mond kunnen verdragen. Soms kan het aanraken van de tong met het gehemelte, of het ademen door de neus met de mond open, al zorgen voor een kokhalsreflex. Ook bukken en het voelen van druk op hoofd, mond of kaak kan al leiden tot klachten. Dat kan een hele grote impact op het leven hebben: het is voor mensen soms lastig om te eten, een kunstgebit te dragen, de tanden te verzorgen, naar de tandarts te gaan of het huis te verlaten.
Waarom heb je last van hyperreflex kokhalzen?
Hyperreflex kokhalzen kan veel verschillende oorzaken hebben. Soms heeft het te maken met een traumatische ervaring, waarbij je iets in je mond of maag kreeg en een kokhalsreflex hebt ervaren. Dat kan van alles zijn: beademing, een endoscopie, een sonde, veelvuldig of langdurig braken, bijna verdrinken, het gevoel hebben te stikken, gewurgd worden of seksueel misbruik. Als er op een later moment een situatie voordoet die doet denken aan de eerdere traumatische ervaring, kan je lichaam extra sterk reageren met een kokhalsreflex om jezelf te beschermen. Je wordt als het ware extra gevoelig voor kokhalzen. Daarnaast kan angst voor de tandarts zorgen voor of bijdragen aan hyperreflex kokhalzen. Ook walging van bepaalde producten kan zorgen voor een kokhalsreflex. Soms is er geen sprake van angst, trauma of walging maar heeft iemand toch last van een hyperreflex kokhalzen. Waar dat mee te maken heeft is niet altijd helemaal duidelijk
Psychologie bij hyperreflex kokhalzen
Ademhaling en slikken
Tijdens het kokhalzen gaan mensen vaak op een andere manier ademhalen: soms stoppen mensen even met ademen of gaan ze via de mond in plaats van de neus ademen. Soms gaan mensen heel diep of minder diep ademhalen, of gaat de ademhaling veel onregelmatiger. Dit helpt over het algemeen niet en kan het kokhalzen erger maken. Een goede manier van ademhalen (door de neus) kan ervoor zorgen dat je minder last hebt van het kokhalzen of dat het kokhalzen vermindert. Ook een goede manier van slikken kan helpen bij het verminderen van kokhalsreflexen.
Spanning en angst
Het komt voor dat mensen heel veel angst ervaren om te kokhalzen of overgeven. Soms durven mensen nauwelijks nog het huis te verlaten. Dat kan leiden tot somberheid en zorgt er vaak voor dat de kokhalsreflex toeneemt. Angstig zijn, veel denken aan de kokhalsreflex of het 'controleren' van het lichaam, kan zorgen dat de kokhalsreflex erger wordt, waardoor je in een vervelende vicieuze cirkel terecht kan komen. Ook sterke gevoelens van walging kunnen ervoor zorgen dat je veel angst en/of spanning ervaart bij blootstelling aan die triggers, waardoor de kokhalsreflex toeneemt.
Vals alarm
Behandeling van hyperreflex kokhalzen
Psychologische behandeling bestaat vaak uit exposure. In het geval van hyperreflex kokhalzen wil dat zeggen dat je geleidelijk, stap voor stap, wordt blootgesteld aan de triggers die ervoor zorgen dat je gaat kokhalzen. Je kunt dan leren dat de triggers die ervoor zorgen dat je gaat kokhalzen, niet gevaarlijk zijn. Ook leer je om de reflex te doorstaan, waardoor hij minder heftig wordt. Er zijn ook nog andere psychologische behandelopties. Cognitieve en gedragsmatige technieken kunnen helpen om een cirkel van angst te doorbreken als je daar last van hebt. Ook hypnotherapie en ontspanningstechnieken en relaxatietraining hebben mogelijk een positief effect op hyperreflex kokhalzen.
Soms kunnen tandheelkundige opties ook helpen om de kokhalsreflex te onderdrukken. Het aanbrengen van een isolerend lapje rondom de kies (cofferdam of rubberdam) kan soms een rustgevend effect hebben waardoor het kokhalzen vermindert.